Küğ* Kelimesinin Yazılışı… Prof. Dr. Gültekin Oransay(1930-1989)

Toplam Okunma: 8760 | En Son Okunma: 15.04.2024 - 19:41 Kategori: Bilgi, Değerlerimiz

En eski ve en güzel kelimelerimizden biri. Bin yıl önce atalarımız onu Arapça kef-vav-kef harflarıyla yazarlarmış. Demek küğden başka köğ, kök, göğ, gök, kük, güğ ya da gük okunabilirmiş. Kelimeyi tanımıyan, ancak arap harflı yazılışını gören son kuşaklar bu yüzden onu kök ya da köğ biçiminde okudular… Oysa kelime ve türevleri Anadolu’da bugüne dek hep –ü ile kullanılagelmiş:

1930 yıllarında Çankırı’da ‘güvürdemek’, Kastamonu yöresinde ‘güğüldemek’, Bayburt’ta ‘güğümek’ derlenmiş. Yüzyılımız başında Kazan’da kef-vav-ye harflarıyla; demek küy okunacak yolda yazılıp basıldığını gördüğümüz kelimeyi Tatar dostlarımızdan gerçekten u ile ü arası bir sesliyle ‘küy’ biçiminde işitiyoruz. (Oransay Sovyetlerin 1991’de dağılmasından sonra Türkiye’ye gelen Orta Asyalı müzisyen soydaşlarımızın küy kelimesini “müzik ile, çalgı ile övmek anlamında”, Uygurların ise “küğ” şeklinde kullandığına tanık olamadı ama zaten herkesden önce yazmıştı… M.D.)

Bu durumda ilk iki sesinin kü olduğundan hiç kuşkumuz kalmıyan kelimenin sos sesini –ğ mi, yoksa –y ya da –v mi yazmamız gerektiğini saptıyabilmek için şöylece düşünmek gerek:

Bugünkü konuşma ve yazı dilimizde-ğ, -y, ve –v harfları kolaylıkla birbirinin yerine kullanılıyor. Bu yüzden ‘eğlence’ yerine ‘eylence’, ‘soğuk’ yerine ‘sovuk’ övmek yerine öğmek, sövmek yerine söğmek ya da söymek diye yazanlara sık sık rastlıyoruz. Bunu bir düzene sokabilmek için kelimenin köküne, tarih içindeki gelişine saygı göstermek yeterli gelir:
Bugün ağızdan ‘gidicim hamfendi, alâsmaladık’ da çıksa ‘gideceğim hanımefendi, Allahaısmarladık’ yazdıran bu ‘köke saygı’ ilkesini uyguladığımızda şurda-burda küy ya da küv biçimini de almış olsa küğ yazmamız gerektiği açık.

“Küğ demek Türk için çok zor; Türk’ün ağzından ancak tüy çıkabilir, küy çıkabilir” diye diyenler varmış.

Sorarız onlara:
“Şu söküyümü dikiver” mi yazarlar?
“Şu söküğümü dikiver” diye mi?.. (1)
________________________________
(1) Gültekin Oransay’ın yayınlamış olduğu “KÜĞ” dergisinin birinci sayısında baş yazı olarak yayınlanmıştır. (Eylül 1965,Ankara)

(*) Küğ kelimesi 1960’lı yıllarda Türkiye’nin ilk müzikbilim akademisyeni merhum Prof. Dr. Gültekin Oransay tarafından müzik yerine kullanılmak üzere Orta Asya Türk kültürlerinden alınmıştır. Bugün bile oralarda müzik ile övmek anlamına “küy”, “küylemek=müzikle övmek”, Uygurlarda “küğ” şeklinde kullanılmaktadır. 1976 yılında Ege Üniversitesi’nde öğrenime başlıyan ilk müzikbilimleri bölümünde 1983’e yani Gültekin Oransay’ın ayrılışına dek birçok Türkçe müzik teriminin yanında aktif olarak kullanılmış ve kaynaklarla müzik tarihimize geçmiştir. M.D.

Hoşgeldiniz