Bestekâr Fehmi Tokay Bolu’da Hâfızları Nasıl Eğitti?..


Toplam Okunma: 4649 | En Son Okunma: 07.05.2024 - 22:06
Kategori: Toplum ve Müzik

Edebiyatçı ve mebus Ahmet Talat Onay, hatırâlarında 1921’de Bolu Maarif Müdürlüğü yaparken aynı ilde görevli mühendis ve ünlü bestekâr Fehmi Tokay(İstanbul 1889-1959 İstanbul) ile yaptıkları bir eğitim faaliyetinden bahsediyor. Medreselerin işlevini yitirdiği, yerlerine yenilerinin konamadığı bir süreçte, imam ve hatiplerin çoğunlukla cahil olması ve seslerini iyi kullanamayışları yüzünden câmilere ilgi azalmaya başlamıştır…

Fehmi Tokay Bolu’da Hâfızları Nasıl Eğitti?.. Hakkı Duran

Müftü Recâi Efendi, bunları Bolu’da toplayarak eğitim programı yapar. Dönemin şartları icâbı, Maarif müdürünün bu işe karşı olacağını zanneden müftü, aksine ondan destek görür. Onay, bu basit eğitimin bile maarif hesabına kâr olduğunu belirtir.

Cehalet sebebiyle trajikomik durumlar ortaya çıkar. Onay, İttihatçılardan Mithat Âkif’in de bulunduğu bir mecliste güzel sesli bir hâfızın ilâhi diye cehaletinden gazel okuduğunu, ikisini birbirinden ayırt edemediğini gözlemler.

Ancak hâfızın eğitim görmemiş; fakat, yakıcı ve güzel sesinden etkilenir. Konuyu müftü Recâi Efendi’ye açar. Müftü;

-Onun ve emsâlinin cehlinden hepimiz sorumluyuz, diyerek içini çeker…

Onay; “O anda zihnimde bir şimşek çaktı;
  -Bu hâfızlara, imam ve hatiplere biraz mûsikî terbiyesi vermek mümkündür.” dediğini belirtiyor.

Bolu’da Musiki Eğitimi

Hemen harekete geçiyorlar. O an için Bolu’da bu eğitimi verebilecek iki uzman vardır. Yazıdan takip edelim:

“Şimdi Nafia Vekâleti Yollar Umum Müdür Muavini mühendis Fehmi Bey, o zaman Bolu’da mühendisti. Mızıka-i Hümâyûn hânende ve hocalarından Hâfız Sâdık da oradaydı. Bu iki zâtın nezâreti altında bir mûsikî dershanesi açarak imam-hatiplere -hiç olmazsa-düzgünce hutbe, ezan, mevlid ve ilâhî okutmayı öğretecektik.

İlk derse Fetvâhâne’de “Tövbe edelim zünûbün üzre” ilâhîsiyle başlandı[1]. Her gün bir ilâhi geçiyorlardı. Bir gün Fehmi beyle görüşürken söz Ahmet Rasim’in bestelerine intikal etti. “Leb-i rengine bir gül konsun” [2]şarkısının Rasim’in olduğunu söyledi. O günlerde dilimden düşmeyen bu şarkının Fetvâhâne’de imam ve hatiplere geçilmesini rica ettim. O akşam bu şarkı başarıyla geçildi. Artık ilâhi, mevlid geride kalmıştı. Köy imam ve hatipleri, yerli hâfızlar, müezzinler beş on gün içinde ağızlarını düzeltmişlerdi. Bu derslere esnaf kalfalarından güzel sesliler de katıldılar.

Bir Ramazan gecesi rahmetli mutasarrıf Fahri ile bir dosta misafirliğe gidiyorduk. Büyük Câmi’nin minâresinden ,

-Allahu ekber! Allahu ekber!

Nidâsı yükseldi. Bu güzel sesin ve ulvi hitâbın tesiriyle bütün canlılar sanki nefes almaz oldu. Ezanı bir selât ü selâm takib etti. Bunları dinlemek için bütün Bolu kulak kesilmişti……Daha beş gün evvel güzel olduğu için dinlenen bu sesler, şimdi usûl ve kaideye uygun lâhûtî birer nefha dinleniyordu.

Ben gerek Bolu’da, gerek Kastamonu’da birçok güzel sesler dinledim. Ne yazık ki terbiye görmediklerinden heder olup gitmişlerdir. O sırada Ankara Maarif Müdürlüğü’ne tahvilim, Hâfız Sâdık’la Fehmi Bey’in mukârenetleri üzerine Fetvâhâne’deki mûsiki meşkhânesi uzun ömürlü olamamıştır.”
(Ahmet Talat Onay, Musiki Hareketi, s.242-243.)
_______________________________
(1) “Tevbe edelim zenbimize tübt ü İllâllah yâ Allah” adlı rast ilâhi Zekâi Dede’nin bestesidir.
(2) “ Leb-i rengînine bir gül konsun” adlı rast makamındaki şarkı, meşhur yazarlarımızdan Ahmet Rasim Bey’e aittir.
Yazının tümü için bkz:
http://www.cansaati.org/topluluk/forum_posts.asp?TID=2428

Not:
 Diyanet İşleri Başkanlığı, ezan konusundaki estetik ihtiyaç ve talepleri dikkate alarak müezzin ve imamları eğitime tâbi tutmaktadır.
[“Ezanı Güzel Okuma Öğretim Programı” da bu önemli etkilere haiz ezan, sala ve kâmetin güzel ve cami musikisi formlarına uygun olarak okunmasını yaygınlaştırmak, bu hizmetin tüm vatandaşlara ulaşmasında önemli roller üstlenen imam-hatip ve müezzinlerin bu konudaki bilgi ve becerilerinin artırılmasını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. ].

Gayesi bu cümlede özetlenen programın detaylarına:

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dinegitimi/w/ezani_guzel_okuma_programi.doc

linkinden ulaşılabilir.
______________________________




Hoşgeldiniz