Günlük Yaşamda Müzik ve Kentin Müziksel Tınlayışı … Nesrin Kalyoncu


Toplam Okunma: 8013 | En Son Okunma: 09.05.2024 - 00:41
Kategori: Toplum ve Müzik

İsteyerek veya istemeyerek, ister ilgimizin odağı ister arka planda atmosfer oluşturucu olarak çevremizi saran müzikler; davranışlarımızı pozitif veya negatif yönlerde etkilemekte, bizi motive etmekte, yaşamımızda çeşitli roller oynamaktadır. Günlük yaşamda ara vermeden tınlayıp duran müzik, her şeyden önce düşünme süreçlerimize etki etmektedir. Müzik psikologları, günlük yaşamda müziğin düşünmeyi kesintiye uğrattığı ve engellediği kanısındadırlar… Sürekli tınlamakta olan müzik sinirlilik, yorgunluk, telaş haline veya sevinç, korku, endişe gibi hislere zıt yönde etkiler yapabileceği gibi, bunları artırıcı bir özellik de taşıyabilir…

Günlük Yaşamda Müzik ve Kentin Müziksel Tınlayışı … Nesrin Kalyoncu

Günlük yaşam kavramından, özel veya törensel bir olayın meydana gelmediği, alışılmış rutin yaşam biçimimizin hakim olduğu zaman dilimleri anlaşılır. Günlük yaşamda; ev, iş yeri ve boş zamanlarda ihtiyaçların karşılanmasına, iş verimine, eğlenceye, tüketime ve diğer birçok şeye ilişkin davranış biçimleri sürekli olarak kendini yineleyen bir özellik sergilemektedir. Bununla birlikte; üzerinde düşünülmeksizin kendiliğinden akan günlük yaşam kültürel ilişkilerin karmaşık yapısını içinde barındırır, toplumun gelişim süreçleri tarafından şekillendirilir ve bu yüzden de göründüğü kadar basit bir olgu değildir.

Günlük yaşam kişilere ve bulundukları sosyo-kültürel çevreye ve şartlara göre çeşitli biçimlerde şekillenebilir: Örneğin bir sanatçının, bir bilim adamının, bir ev kadınının, bir siyasetçinin veya dinsel yönelimleri güçlü bir kişinin günlük yaşamlarının gidişatı birbirlerinden çok farklı nitelikler taşıyabilir. Birisi için rutin hale gelmiş bir durum, bir diğeri için istisna olabilir.

Hepimiz gündelik yaşamımızı çeşitli ortamlarda ve mekanlarda geçiririz. Bu mekanlar, cinsiyet, yaş, mesleki konum, dünya görüşü ve inanç gibi çok çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterse de, birçok bireyin zorunlu olarak sıklıkla kullandıkları mekanlar bellidir: Ev, işyeri, okul, cadde ve sokaklar, market ve mağaza gibi alışveriş yerleri, cafe ve restaurantlar, kişisel taşıtlar ve toplu taşıma araçları ve benzerlerini bunların en başında sayabiliriz.

İnsanlar tüm bu ortamlarda bir ses atmosferi veya çemberinde yaşamlarını sürdürmektedirler. Müzik ise bu atmosfer içerisinde sabahtan akşama, hatta bazı durumlarda diğer sabaha kadar çok değişik biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Müzik artık günlük yaşam kültürünün bir parçası haline gelmiş, teknolojik imkanların da katkısıyla günlük yaşamdan çekip çıkarılması mümkün olmayan bir yere ulaşmıştır. Özellikle kentsel yaşam alanlarında, -medyanın yaygınlaşması sonucunda artık kırsal yaşam alanlarında da-, herkes tarafından ulaşılabilirdir. Çok çeşitli müzik türleri, birçok kez kendi seçme şansı olmaksızın bireylerin günlük yaşamına değişik oranlarda ve biçimlerde sızmakta; bilinçli veya bilinçsiz zihni işleme alınmakta ve davranışlarını yönlendirmektedir. Böylece gündelik yaşam bağlamındaki müzik, öncelikle psikolojik ve sosyolojik, buna bağlı olarak da pedagojik bakımdan yüzleşmek zorunda olduğumuz gerçeklerden birisidir.

Günlük hayatta müzik, -sanatsal konumunun dışında- çevremizde alıştığımız, varlığı üzerinde çok fazla düşünme ve sorgulama ihtiyacı duymadığımız herhangi bir nesne, olgu veya durum görünümündedir. Bununla birlikte, varlığı ortamdan çıkarıldığında da yaşamımızda her gün karşılaştığımız bir objenin yitmesinde olabileceği gibi çok çabuk fark edilmekte; yolunda gitmeyen bir şeyler varmışçasına eksiklik duymamıza sebep olmaktadır.

Günlük yaşamda müzik, sanatsal sunumunda da olduğu gibi iki temel biçimde karşımıza çıkar: Bunlardan birincisi canlı müzik sunumları, diğeri ise çeşitli gereçler aracılığı ile bize ulaşan konserve müziktir. Bunlardan ikincisi; yani radyo, televizyon, enternet vb. aracılığıyla yayımlanan, plak, kaset, CD, DVD, Mp3 ve diğer imkanlarla bize ulaşabilen müzik, yaygınlığı bakımından birinci sırada yer alır. Cafe, bar, restaurant, fuar vb. mekanlarda karşılaşılan canlı müzik dinletileri, ülkemizde nadir olmakla birlikte sokak müzisyenlerinin dinleti ve gösterileri de birinci grubu oluşturur. Rösing`in bakış açısına göre, bu sınıflamaya kendi yaptığımız müzik de eklenebilir. Özellikle mesleki anlamda müzikle uğraşan kişilerin müzikle karşılaşma biçimleri biraz daha yoğundur: Müzik öğrencilerinin egzersizleri, profesyonel müzisyenlerin provaları vb. onlara özgü bir gündelik ses evreni yaratmaktadır.

Günlük yaşamda müzik aslında yeni keşfedilen, yeni oluşan bir durum değildir ve tarihin her döneminde çeşitli toplumlarda değişik uygulamalarla var olagelmiştir. Afrikalıların iş şarkılarından Avrupa sokak müziğine; Türklerin haberci davulcularından bugün İsveç’te halen rastlanılan müzikli postacılara kadar daha birçok ortamda müzik veya çeşitli müziksel unsurlar sosyal bağlamın bir parçası olmuştur. Günlük yaşamda müziği bugün bu denli önemli ve çekici kılan ise, 20. yüzyıldan itibaren kazandığı görünümdür. Teknolojik gelişmeler müziğin kayıt, dağıtım, iletim ve yayım imkanlarını da bir hayli etkilemiş; özellikle de yüzyılın sonuna doğru endüstri toplumlarında ve gelişmekte olan ülkelerde günlük yaşam daha önce hiçbir zaman olmadığı kadar müzikle örülmüştür. Bernhard`ın ifadesiyle açıklamak gerekirse, “insanlar artık adeta zemini müzikle boyanmış bir çağda yaşamaktadırlar” . Söz konusu gelişmeler sonucunda değişik müzik türleri, sergilendiği ortamdan, sergilenme pratik ve ritüellerinden bağımsız olarak bizlere ulaşabilmektedir.

İsteyerek veya istemeyerek, ister ilgimizin odağı ister arka planda atmosfer oluşturucu olarak çevremizi saran müzikler; davranışlarımızı pozitif veya negatif yönlerde etkilemekte, bizi motive etmekte, yaşamımızda çeşitli roller oynamaktadır. Günlük yaşamda ara vermeden tınlayıp duran müzik, her şeyden önce düşünme süreçlerimize etki etmektedir. Müzik psikologları, günlük yaşamda müziğin düşünmeyi kesintiye uğrattığı ve engellediği kanısındadırlar. Özellikle de günümüzde baskın olarak sunulan popüler müziklerin hızlı tempo ve güçlü ritmik yapılarıyla çoğunlukla motorik dinlemeyi teşvik etmeleri, bunun tipik sonuçlarından birisidir. Sürekli tınlamakta olan müzik genel olarak fizyolojik ve duygusal durumumuzu etkilemektedir: Sinirlilik, yorgunluk, telaş haline veya sevinç, korku, endişe gibi hislere zıt yönde etkiler yapabileceği gibi, bunları artırıcı bir özellik de taşıyabilir.

Bugün kentsel yaşam alanları dikkate değer bir ses/müzik evreni içerisindedir ve müziğin kullanıldığı mekanlar da son derece çeşitlidir, hatta müziğin kullanılmadığı mekan neredeyse yok gibidir. Sunulan müzikler gidilen mekanların seçiminde bir ölçüt oluşturmakta, tercih veya red sebebi olabilmektedir. Birçok mekanda da, hedeflenen kitleye göre müzik sunum ve yayınları yapılmaktadır. Müziğin mekanların ayrılmaz parçası olması sebebiyle, bir caddede yürürken veya bir alışveriş merkezinde gezinirken kulağımıza birbirinden farklı onlarca müzik türü çarpıp durur. Gittikçe kentlerin de kendine özgü bir tınlayış profili oluşmaktadır adeta. Şehirlerin semtlerine göre bu tınlayış farklılaşabileceği gibi, belli bir yöne eğilim veya çeşitlilik arayışı da söz konusu olabilir.

Biz de içinde yaşadığımız Bolu kentinin günlük yaşam akışı içerisindeki müziksel profilini merak ettik ve bu merakı gidermek için küçük bir tarama gerçekleştirdik. Çeşitli mekanlarda en çok sunulan veya tercih edilen müzik türlerini tespit edebilmek için, bir ekiple sahada bilgiler topladık. Bolu şehrinin çeşitli semtlerinden tesadüfi olarak seçilmiş 110 ev ile herkes tarafından kullanılması mümkün olan 230 iş yeri ve halka açık mekana bizzat giderek gözlem ve görüşme yoluyla saptamalarda bulunduk. Bu küçük araştırmamızın sonuçlarını aşağıdaki tabloda yorumsuz olarak sunuyoruz. Tablonun birinci sütununda gidilen mekanlar ile mekan sayısı (parantez içinde); ikinci sütununda ise müzik türleri ile tercih edildikleri mekan sayısı (parantez içinde) verilmiştir.

Tablo 1: Bolu’da günlük yaşamda en çok tercih edilen müzik türleri

Mekan Müzik türleri

Ev (110) Türk ve Yabancı [Karışık] Pop (78); Dinsel Müzik [İlahi] (5); THM (1); Arabesk (1); Dinlenmiyor (25)
Öğrenci yurdu (6) Karışık Pop (4); Türk Pop (2)

Otel (4) Fonksiyonel Müzik* (4)

Cafe, Restaurant, Pastane, Kahvehane (41) Çeşitli (3); Türk Pop (17); Yabancı Pop (7); THM (5); TSM (2); Etno (2); Slow (1); Özgün (1); Arabesk (1); Klasik Batı (1); Hip hop (1)

Kuaför, Berber (10) Çeşitli (1); Türk Pop (7); THM (1); Arabesk (1)

Giyim mağazası (35) Çeşitli (1); Karışık Pop (8); Yabancı Pop (8); Türk Pop (6); Arabesk (4); THM (2); TSM (2); Rock (2); Klasik Batı (1); Slow (1)

Ayakkabı mağazası (12) Arabesk (5); Türk Pop (3); THM (2); Karışık Pop (2)

Büyük market (4) Fonksiyonel Müzik (2); Türk Pop (2)

Bakkal vb. (15) Çeşitli (8); Arabesk (2); Yabancı Pop (2); Türk Pop (1); Türkçe Hip hop (1); Dinsel Müzik (1)

Kasap ve tavukçu (5) Çeşitli (1); Türk Pop (1); Karışık Pop (1); Arabesk (1); Özgün (1)

Kırtasiye (7) Dinsel Müzik (4); Türk Pop (1); Yabancı Pop (1); Arabesk (1)

Sigorta, Emlak, Avukat vb. Bürosu (12) Çeşitli (4); Türk Pop (6); Yabancı Pop (1); THM (1)

Eczane (10) Çeşitli (5); Türk Pop (3); Yabancı Pop (1); THM (1)

Optik ve medikal (8) Çeşitli (1); Türk Pop (6); Klasik Batı (1)

Muayenehane (10) Çeşitli (1); Türk Pop (4); Klasik Batı (3); THM (2)

Kozmetikçi, bijuteri vb. (6) Çeşitli (1); Türk Pop (4); Yabancı Pop (1)

Kömür satış ofisi (6) Çeşitli (1); Arabesk (2); TSM (2); THM (1)

Telefoncu, CD dükkanı (10) Türk Pop (4); Yabancı pop (3); Arabesk (1); THM (1); Klasik Batı (1)

İnşaat yapı malzemesi mağazası (6) THM (3); Dinsel Müzik (1); Karışık Pop (1); Arabesk (1)

Sürücü kursu (1) Türk Pop (1)

Park (2) Türk Pop (2)

Hediyelik eşya, oyuncakçı (2) Yabancı pop (1); Caz (1)

Mobilya mağazası (5) Çeşitli (2); Türk Pop (2); Arabesk (1)

Kuru temizleme, çamaşırhane (4) Türk Pop (2); Dinsel Müzik (2)

Çiçekçi (2) Türk Pop (2)

Çeşitli küçük işletmeler (7) Çeşitli (1); THM (3); Karışık Pop (2); Arabesk (1)

*Günlük yaşamda kullanılmak üzere üretilmiş, çok fazla düşünme ve dikkat gerektirmeyen ve herkese hitap edebileceği düşünülen bir müzik türüdür (bkz. Rösing, ibid.).




Hoşgeldiniz