İstanbul’un ilk tiyatrosunu umumi tuvalet yapmışlar(*)…


Toplam Okunma: 5892 | En Son Okunma: 08.05.2024 - 15:27
Kategori: Haberler

1863 yılındaki yangından sonra uzun süre bakımsız kalan Dolmabahçe Saray Tiyatrosu’nu  futbol sahası (İnönü Stadı - 1945) yapımı amacıyla öngördükleri yol ve çevre düzenlemeleri sırasında tamamen yıktılar. Geriye kalan kısmı Gümüşsuyu Parkı içinde uzun yıllar umumi tuvalet olarak kullanıldı. Milli Saraylar Daire Başkanlığı tuvaletin kaldırılması için mücadele ettiyse de başarılı olamadı. Bina restore edilebilirdi ama edilmedi… Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay “İnönü Stadı yıkılsın mı” tartışmalarında ‘‘Stadın altından Dolmabahçe Sarayı’nın has ahırları çıkar, birileri de bunları yeniden yapalım diyebilir. Ben de ona destek veririm’’ demişti… İstanbul’un ilk sinema sarayı Majik ve Emek Sineması da yıkıldığında sanat dünyamızın ilkleri tamamen yok olacak…

Büyükşehir Belediyesi daha sonra tuvaleti iptal ederek burayı sosyal tesise çevirdi.

Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay ise son “İnönü Stadı yıkılsın mı” tartışması sırasında, ‘‘Stadın altından Dolmabahçe Sarayı’nın has ahırları çıkar, birileri de bunları yeniden yapalım diyebilir. Ben de ona destek veririm’’ demişti. Ancak bu tartışmada İstanbul’un ilk tiyatrosu unutuldu.

TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Dolmabahçe Sarayı müştemilatından sayılan saray tiyatrosuna ait binanın fotoğraflarına ve planlarına ulaştı. Şimdi binanın yeniden yapılması gündemde.

Milli Saraylar Daire Başkanlığı yetkilileri şimdi belediye uhdesindeki binayı alıp eski tiyatro binasını yeniden canlandırmanın yollarını arıyor. Önemli bir kısmı yola giden binanın tüm fotoğraf ve planlarına ulaşıldı. Gümüşsuyu Parkı içinde tiyatroyu yeniden hayata geçirmek mümkün olabilir.

Sultan Abdülmecid tarafından yaptırılan İstanbul’un ilk tiyatro binası 86 yıl hizmet verdi. Tiyatro 12 Ocak 1859’da Naum Tiyatrosu tarafından sergilenen Luigi Ricci’nin ‘Scaramuccia’ operasıyla açıldı. Mızıka-i Hümayun Okulu’nun öğrencileri tarafından da kullanıldı. İlk Türkçe oyun ‘Şair Evlenmesi’ de bu tiyatroda oynanmak üzere ısmarlanmıştı.

Eski ihtişam gravürlerde kaldı Tiyatro binası, Dolmabahçe Sarayı ile Has Ahırların (halen İnönü Stadı’nın olduğu bölge) arasında, Gümüşsuyu’na çıkan yokuşun başındaydı.

300 seyirci kapasiteli tiyatronun zemin katında parter ve localar, birinci katta yine localar, ikinci katta ise saray kadınları için kafesli localar vardı. Bu tiyatronun küçüğü daha sonra Sultan II. Abdülhamid tarafından Yıldız Sarayı’na yaptırıldı.

Mimar Sinan Genim, tiyatronun fotoğraflarını ‘Konstantiniyye’den İstanbul’a’ isimli kitabında bastı. Bu bölgede Koruma Kurulu Başkanlığı da yapan Sinan Genim tarihi tiyatro için şöyle diyordu:

‘‘Yazık olmuş işlerden bir tanesi. Lütfi Kırdar döneminde Taksim’i Dolmabahçe-Beşiktaş yoluna bağlamak için yıkılıyor. Çok hoş bir binaydı. Restore edilebilirdi ama cumhuriyetin o sıradaki öncelikleri farklı. Reddettikleri bir kültürün yapılarını korumak öncelikli bir anlayış değildi. Yol yapmak o dönemin insanları için herhalde daha öncelikliydi… 1935-50 arasındaki bu yıkımlardan kimse bahsetmek istemez ama Menderes’in Millet Caddesi, Vatan Caddesi için yıktıkları hep gündeme gelir. Anadolu sahilinde 1925’te Boğaz yolu yapılırken Anadolu Hisarı’nı ortasından yarıp geçiyoruz ve öyle yapıyoruz. O, İstanbul’daki ilk Türklerin ilk yapısı. Yani biraz sağından solundan geçirilebilirdi. Bizim şehirlerimiz çağdaş ve modern olacak deniliyordu… Tiyatro başka bir alanda yapılabilir ama o bölgede çok zor. O parkın içinde olmaz. Yolun üstünde kaldı, tüneller falan… Çok zor’’ … (1)

DOLMABAHÇE TİYATROSU – Metin And

İlk Saray Tiyatrosu : Kalıcı saray tiyatrolarının ilki, Sultan Abdülmecid’in yaptırdığı Dolmabahçe Sarayı Tiyatrosu’dur. Bu tiyatro, sarayın az ilerisinde, Gümüşsuyu’na çıkan yokuşun başındaydı. Mimarları Dieterle ve Hammont’dur. İç dekorasyonunu ise Dolmabahçe Sarayı’nda Abdülmecid’in dairesinin iç dekorasyonunu yapmış olan Sechan üstlenmiştir. 300 seyirci kapasiteli tiyatronun zemin katında parter ve localar, birinci katta yine localar, ikinci katta ise saray kadınları için kafesli localar bulunuyordu. Sahnenin teknik donanımı ise çağının en iyisiydi.

Dolmabahçe Sarayı Tiyatrosu 12 Ocak 1859’da açıldı. Açılışa şehzadeler, bütün saray halkı, devlet ileri gelenleri ve yabancı devletlerin elçileri çağrılmıştı. Önce Ricci’nin bir operasının iki perdesi, arada kısa bir keman konseri ve en son bir bale gösterisi sunuldu. Bu tiyatronun Türk dramatik yazarlığı için de önemi büyüktü. Çünkü ilk Türkçe oyun bu tiyatroda oynanmak üzere şair-gazeteci İbrahim Şinasi Efendi’ye ısmarlanmıştı. O da Anadolu’daki evlilik törelerini hicveden kısa, fakat güzel bir komedya yazmıştı.

Şair Evlenmesi…
Bu sahnede daha çok Naum Tiyatrosu’na gelen topluluklar gösterim veriyordu. Ayrıca Muzıka-i Hümâyun Okulu’nun öğrencileri için de bir uygulama sahnesiydi. Ne var ki, tiyatronun ömrü kısa sürdü. Sultan Abdülaziz döneminde, 1863 yılında binada yangın çıktı, tiyatronun içinin bir kesimi yandı. Bir daha da yapılmadı. Tiyatrodan günümüze kalan ise, içini gösteren bir gravür, eski bir fotoğraf ile Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nde bulunan anonim bir ressamın tablosu… Bir hayli ayrıntılı çalışılmış bu gravürden, tiyatronun tavan süslemelerinin, avizesinin, her şeyin çok güzel olduğu anlaşılıyor. İkinci kat localarının ortasındaki mekân Sultan Abdülmecid’in locasıdır, belli belirsiz görülen ise sultanın bizatihi kendisi…

Pera’dan Dolmabahçe ve Yıldız’a taşınan bu tiyatro salonları artık perdelerini açmıyor. Ancak Yıldız Sarayı’ndaki mekân, Tiyatro ve Sahne Sanatları Müzesi olarak ziyarete açık. Bir devri görebilmeniz ve yaşayabilmeniz için…
__________________________________________

(*) Ayhan Sarı
(1) http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1076711&CategoryID=97




Hoşgeldiniz