Tel kaydedici; Wire Recorder; Telli teyp(*)…


Toplam Okunma: 7203 | En Son Okunma: 26.04.2024 - 19:39
Kategori: Araştırma Yazıları, Tarih ve Anılar, Toplum ve Müzik

Silindir üzerine kayıt yapan fonograf çoğumuz tarafından bilinir. Ve en yaygınlaşanı taş plaklar, gramofon ardından manyetik bant üzerine kayıt… Bu ikisinin arasında bir cihaz var ki pek bilinmez. Fonograf ile hemen aynı tarihlerde temeli atılmış, asıl popülaritesini 1940-50 yılları arasında kısa bir zaman diliminde yaşamış, tel üzerine kayıt yapma özelliğiyle dikkati çeken Wire Recorder “tel kaydedici” olarak isimlendirilen aleti tanıtmak istiyoruz. Turkish ismiyle “Telli Teyp”…

Oberlin Smith çelik piyano teli üzerine telefon sinyallerinin kaydının yapılabileceğini öne sürdüğünde yıl 1878 idi. 1898′de Danimarka’lı mucit Valdemar Poulsen manyetik kayıt teknolojisini “Telegraphone” adıyla telefon mesajlarını kaydetmek için geliştirdi. Buna ilk telesekreter demek de mümkündür. Tel kaydebilmek için saniyede 100 inç tur atıyordu. 1911′de Federal Telegraph Company için çalışan Lee De Forest telgraf mesajları için ilk amplifikatörü geliştirdi ve audion tüp kullandı. Alman mucit Curt Stille ise amplifikasyon tekniği ile telegraphon’u birleştirdi. 1920′lerde dikte, telefon ve radyo kaydı amaçlı geliştirilmiş tel kaydediciler satılmaya başlanmıştı. 1930′larda ilk icat çalışmalarının ardından 1940′larda manyetik bant kayıt teknolojisinin gelişmesi başlayıp, 1950′lerde işlevsel duruma getirilince tel kayıt teknolojisi popülaritesini yitirdi.

İşte bu tel kaydecilerden bir tanesi mesleğini Ankara’da sürdüren antika tamircisi Mehmet Peker’in eline geçmiş. Peker telli teyp olarak adlandırdığı cihazı tamir ederek ses çıkarmayı başarmış. Elindeki telli telli teypin markası dönemin meşhuru Webster Chicago. Aletin İngilizce ismi ise Wire Recorder.

Tıpkı bildiğimiz eski teypler gibi çalışıyor. Start’ından record tuşuna kadar herşeyi aynı. Tek farkı bunun manyetik bahda değil de tele kayıt yapması. Türkiye’de bulunan kaydedilmiş tellerden bir tanesi 1950-54 yılları arasında İzmir’den mebusluk, sonraki dönemlerde bakanlık yapmış bir politikacımıza ait.

Cihazı çalıştıran şöyle yazmış (1):

“Evet cihazın içinden 4 adet teli çıktı ve bunlardan en ilginci üzerinde Hasan… yazan bir makara çıktı ki dikkatli okuyunca altında ‘İzmir Milletvekili’ yazıyordu. Bu ismi araştırdığımda 1950-1954 arasında milletvekilliği yaptığını hatta sonraki hükümetler döneminde bakanlık yaptığını gördüm.

Yaklaşık 12 adet Türk Halk Müziği kaydedilmiş tellerin makaraya sarılmasıyla ortaya muazzam bir ses çıkıyor. Telli teypten çıkan ses öylesine doğal ki adeta dinleyen, şarkıyı söyleyeni yanında sanıyor.

Manyetik teyplerin üzerine kaydedildiği gibi bunun da üstüne kayıt yapılıyor. Herhangi bir manyetik alana duyarlı bir şey düşünün, demir tozu gibi. Bunda ses kaydı yapılmadan evvel molekül yapısı rastgele dizilmiş bir yapıdadır. Önce bunu ses kaydı yapacağınızda ‘bayas’ dediğimiz bir manyetik düzeltmeden geçirirsiniz hepsi tren vagonları gibi sıraya dizilir moleküller, sonra bir sinyal yollayınca moleküllerin sırasını değiştirirsiniz. Sizin uyguladığınız sinyalle bağımlı olarak oradaki molekül yapısı değişir siz onu ses olarak dinlersiniz.

Elimdeki cihazın marka ve modeli; Webster Chicago Wire Recorder/Player 180-1, üretim yılı ise 1949. Üzerinde bulunan muhteşem mikrofon vasıtası ile tellerin üzerine sesinizi kaydedebiliyor, daha sonra aynı cihazla dinleyebiliyorsunuz.

Hoparlörleri cihazın içinde(internal) ve ön tarafında bulunan kendinden amfili bu cihaz, kapağı kapatıldığında çanta oluyor ve istediğiniz yere kolayca taşıyabiliyorsunuz.

Cihazın içinden 4 adet teli çıktı ve bunlardan en ilginci üzerinde Hasan… yazan bir makara çıktı ki dikkatli okuyunca altında ‘İzmir Milletvekili’ yazıyordu. Bu ismi araştırdığımda 1950-1954 arasında milletvekilliği yaptığını hatta sonraki hükümetler döneminde bakanlık yaptığını gördüm.”

___________________________________
(*) Derleyen: Ayhan Sarı

(1) http://analogmecmua.com/2012/06/1949-model-webster-chicago-telli-teyp/

Dinlemek için:

http://tvarsivi.com/player.php?i=2013100207917

Ebay’da:
http://www.ebay.com/sch/i.html?_kw=Webster+Chicago+Wire+Recorder

Detaylı izlemek için:
http://www.youtube.com/watch?v=xSRAwuNJYIw

Devrinin son teknolojik aşamasında:
http://www.youtube.com/watch?v=kqcub0895_A




Hoşgeldiniz