Çalgı Yapımcılığına Genel Bir Bakış ve Mesleki Eğitimine Dair Bir Kararname Örneği… Veyis Yeğin


Toplam Okunma: 7739 | En Son Okunma: 14.05.2024 - 21:16
Kategori: Araştırma Yazıları, Çalgılar

Ülkemizde çalgı yapımcılığı alanını düzenleyen herhangi bir kanun, kararname veya yönetmelik yoktur. Diğer taraftan çalgı yapımcıların kendilerini ifade edebilecekleri, alanlarını düzenleyecekleri veya haber alıp verebilecekleri bir örgütleri bulunmamaktadır… Bu taslak oluşturulurken Alman Federal İktisat Bakanlığı’nın 1977’de kanunlaştırdığı, Keman Yapımcısı Meslek Eğitimine Dair Kararname incelenmiştir.

“Çalgı Yapımcılığına Genel Bir Bakış ve Mesleki Eğitimine Dair Bir Kararname Örneği”   Veyis YEĞİN(*)

Çalgı Yapımcılığı Alanını Düzenleyecek Bir Kararname Zorunluluktur…

“En kötü kanun bile kanunsuzluktan iyidir” fikri, toplumumuzda yaygın olarak bilinen, akıl dolu bir görüştür. Çünkü kötü de olsa bir kanunun varlığı beraberinde bir düzeni tesis eder. Her hangi bir toplumda yazılı yada yazısız genel geçer kurallar bütünlüğü yoksa o toplumda bir düzenden söz etmenin olanağı yoktur. Diğer taraftan kanun ve kuralları etkin biçimde denetleyen, uygulayan ve koruyan kurumların en başında sivil toplum örgütleri gelmektedir. Modern toplum olabilmenin gereği de buradan geçer. Onun içindir ki gelişmiş ülkelerde, toplumun geleceğini yada çıkarlarını ilgilendiren önemli kararlarda son kararı kamuoyu verir. Oysa gelişmemiş ülkelerin tarihlerinde, toplumun çıkarlarına ters düşse bile önemli kararları daima siyasi iradeler verirler.

Ülkemizde çalgı yapımcılığı alanını düzenleyen herhangi bir kanun, kararname veya yönetmelik yoktur. Diğer taraftan çalgı yapımcıların kendilerini ifade edebilecekleri, alanlarını düzenleyecekleri veya haber alıp verebilecekleri bir örgütleri bulunmamaktadır. Ege Üniversitesi Devlet Konservatuarı, Çalgı Yapım Bölümünde taslak bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmayı yaparken hareket noktamız, çalgı yapımcılığı alanındaki mevcut başıboşluğu bir nebze olsun kontrol altına alabilmek ve alanda düzenlemeye yönelik ilk adımları atabilmek olmuştur.

Bu taslak oluşturulurken Alman Federal İktisat Bakanlığı’nın 1977’de kanunlaştırdığı,Keman Yapımcısı Meslek Eğitimine Dair Kararname incelenmiştir. Bizim ülkemizde henüz benzer bir düzenleme yoktur. Kapsamlı bir kararname yapmak zor değildir. Zor olan, bu kararnameyi uygulamaktır. Bu çalışmalar sırasında Milli Eğitim ve Çalışma Bakanlıkları ile çalışmalar yapmak gerekliliktir ve yapılması hedef alınmıştır. Alanda bir düzenin sağlanması daha çok mesleki kariyerli ustalarımıza düşmektedir. Kurumumuz, Çalgı Yapımı, Mesleki Eğitiminin asıl uygulama birimlerinin, saygın ustalarımızın atölyeleri ve Halk Eğitimi Merkezleri olduğu düşüncesindedir. Taslak çalışmamız da bu düşünce üzerine bina edilmiştir. Şimdi bu taslak çalışma üzerinde kafa yormak, katkı vermek en olumlu tutumdur. Bu çalışmaya olabildiğince geniş katılım sağlamak amacımızdır. Çünkü ne kadar çok eleştiri, öneri, katılım ve destek alırsak o ölçüde de az hata yaparız, başarılı oluruz.

Çalgı yapımcılığı alanında, mesleki bilgi, iletişim, sorunlar ve çözümleri v.b. konularda ortak çalışmalar yapmak ve meslek üyeleri ile dayanışmayı sağlayacak bir örgütlenme modeli oluşturma zorunluluğu da vardır. Oluşturulacak geniş tabanlı, katılımcı bir teşkilatlanma, alandaki dağınıklılığı toparlayacak, mesleki eğitime ciddi katkılar sağlayacak ve bu kültürün daha sağlıklı biçimde gelecek kuşaklara ulaşmasını sağlayacaktır.

ÇALGI YAPIMI MESLEKİ EĞİTİMİNE DAİR KARARNAME ÖRNEĞİ
UYGULAMA ALANI

Madde 1- Bu kararname Geleneksel ya da artistik El Sanatlarından Çalgı Yapımı alanındaki mesleki eğitimi kapsar.*

Madde 2- Bu kararname ile alanında isim yapmış mesleki kariyerli Çalgı Yapım ustaları, usta öğretici sayılırlar. Üniversite bünyesinde eğitim – öğretim yapan konservatuar ve benzeri kurumların Çalgı Yapım Bölümünden mezun olanlar da usta öğretici sayılır ve bu kararnamede yer alan konuları uygulayabilirler.

EĞİTİM SÜRESİ

Madde 3- Eğitim süresi 3 yıldır.

MESLEKİ EĞİTİMİN GENEL ÇERÇEVESİ

Madde 4- Mesleki eğitim konuları en az şekliyle aşağıda belirtilen konulardan oluşur. Eğitim alanın plânlama, uygulama, kontrol etme ve kendi kendine yetme, karar verebilme beceri ve bilgileridir.

a) Temel konular, çalışma prensipleri ve özellikle eğitim süreci ile eğitim programının önemini açıklamak, karşılıklı haklar ve görevleri göstermek.
b) İş ve tarife hukuku, iş ve işçi koruma hukuku.
c) İş güvenliği, çevre koruma, rasyonel enerji ve malzeme kullanımı, kaza önleme hükümlerini uygulamak, özellikle kesici makinaların kullanımında uygulanacak kuralları eksiksiz uygulatmak. Tehlikeli iş malzemeleri, çözücü, yanıcı vb. maddelerin kullanımı, depolanması ve izole edilmesi konularının açıklanması.
d) İş sürecinin plânlanması, iş aşamaları ve sonuçların değerlendirilmesi. Sözlü ya da yazılı öncelikleri dikkate almak, malzeme ihtiyacını önceden belirleme ve zamanı rasyonel kullanmak. Kalite dahil iş sonucunu kontrol etmek ve değerlendirmek.
e) Teknik bilgilerin dokümana dönüştürülmesi, uygulama ve teorinin tanzim edilmesi, oranlar ölçüler ve çizim normlarının gösterilmesi.
f) Şablon (kalıp) tasarlama, uygulama, ölçme ve tespit etme. Taksimatlı ölçü aletlerinin (Kumpas, Mikrometre, Komparatör gibi) kullanımlarının hata noktalarına dikkat çekilerek öğretilmesi. Satıhların düzgünlüğünün mastar, gönye aracılığıyla, ışık süzme yöntemi ile veya şablonlarla biçim tamamlamayı kontrol etme. İş parçalarında kılavuz çizgi çizme, delme merkezleri ile kenar çizgilerini iş sırasına göre hata olanaklarına dikkat çekilerek işlemeyi öğretmek. Modelden ham maddeye tam ölçümlü aktarımlarda cetvel, pergel, gönye vb. aletlerin kullanımını ve dikkat edilecek noktaları göstermek.
g) Alet (Bıçak vb. kesiciler) aparat imal etmek ve bunların bileme ve bakımlarının öğretilmesi.

h) Ana malzemelerin elle veya makinelerle işlenmesi, yapılacak işe göre alet seçmek. Kesim tekniklerinin öğretilmesi, ölçümlemelerin nasıl yapıldığının gösterilmesi. Delme, rendeleme ve sistreleme işlemlerinin öğretilmesi. Planya, freze şerit testere makinelerinin doğabilecek tehlikelere dikkat çekilerek kullanım bakımlarının öğretilmesi.
i) Tutkal ve diğer yapıştırıcıların kullanılması, kullanılacak yere göre yapıştırıcıların seçilmesi ve yapıştırılırken dikkat edilecek noktaların gösterilmesi.
j) Hammaddelerin seçilmesi, tasnif edilmesi ve depolanması.
k) Ağaç alıştırma ve birleştirme yöntemleri ile dikkat edilecek noktalar.
l) Çalgıyı oluşturan tek parçaların yapılması.
m) Ses kutusunun bitirilmesi.
n) Saplı çalgılarda, sapın yapılması, kanun çalgısında mandal tahtasının yapılması, üflemeli çalgılarda çalgıya özgü aksesuarların yapılması, vurmalı çalgılarda, bu çalgılara özgü aksesuarların yapılması
o) Eğitimi yapılan çalgılarda standartlar, denge ve oranlar, maksimum ve minimum ölçülendirmeler.
p) Yüzey işleme yöntem ve teknikleri, birbirinden farklı ahşap malzemede yüzey işleme usûllerinin öğretilmesi, ciladan önce iş ve işlemler. Kullanılacak kimyasallar, reçine, çözücü vb. maddelerin özelliklerinin ve kullanım usûllerinin öğretilmesi.
q) Cila ve cilalama yöntem ve teknikleri.
r) Reglaj ve icraya hazır hale getirmek.
s) Eğitimi yapılan çalgıların periyodik veya olağan bakımları.
t) Eğitimi yapılan çalgılarda onarım bilgileri, yöntem ve teknikleri. Onarılacak bir çalgıya yeni sap veya ses tahtası takabilecek seviye gelmek.

EĞİTİM MÜDEFREDATI

Madde 5- Madde 4’te belirtilen mesleki eğitim konuları, madde 3’de belirtilen zamana bölümlenebilmesine göre, öğrenim görene uygulanacaktır.

Madde 6- Bu kararnamede madde 4’te verilen mesleki eğitim konuları öyle verilmelidir ki kalfalık öğrenimi gören öğrencilerin temel mesleki prensiple ve mesleki ahlâk yanında özellikle “kendi kendine yaratıcı tasarlama, uygulama ve kontrol etme gibi yeteneklerinin dahilinde ehliyetli bir mesleki sorumluluğu yüklenebilmesi sağlanabilmelidir.”

EĞİTİM PROGRAMI

Madde 7- Usta öğretici mesleki eğitimin genel çerçevesine ve müfredat programına göre, kalfalık öğrenimi gören öğrenci için bir eğitim programı düzenlemelidir.

Madde 8- Eğitim gören öğrenci öğrenim belgesi şeklinde bir not defteri tutmak zorundadır. Bu defteri tutması için öğrenciye, öğrenim süresi içerisinde fırsat ve zaman verilmelidir. Usta öğretici, bu defteri belli aralıklarla kontrol etmeli ve incelemelidir.

Madde 9- Öğrenim süresi içerisinde öğrencinin seviyesini tespit etmek için yazılı ve uygulamalı olmak üzere bir ara sınavı düzenlenecektir.

a) Bu ara sınavı, üç yıllık toplam öğrenim süresinin 2. yılının sonundan önce yapılacaktır.
b) Ara sınava girecek öğrencinin, bu yönetmelikteki mesleki eğitimin genel çerçevesinde yer alan 4. maddenin “n” fıkrasına kadar anlatılan konuları görmüş olması gerekmektedir. Sınav veren, aşağıda belirtilen konularda ve verilen süre içerisinde soruları çözecektir.

1- İş güvenliği, çevre koruma ve rasyonel enerji kullanımı
2- Hammadde ve malzeme bilgisi.
3- Ölçme ve değerlendirme.
4- İmalat yöntemleri.
5- Mesleki hesaplamalar.
6- Temel akustik konuları.
7- Çalgı bilgisi.
8- Çalgı onarımı bilgileri

c) Ara sınavın yazılı sınav süre, öğrenciye yetecek kadar makûl bir zaman dilimi olarak sınav komisyonunca tayin edilir. Uygulama sınav süresi ise en geç 360 dakikalık bir sürenin içinde tamamlanmalıdır. Uygulama, belirlenmiş şekillere göre kesme, rendeleme, zımparalama ve ağaç bükme işlemlerinden oluşur.

Madde 10 – Kalfalık Sınavı

(1) Kalfalık sınavı, uygulama ve teorik olmak üzere iki aşamadan oluşur ve her iki aşama %50 oranlarında hesaplanır.

(2) Sınav, madde 4’te açıklanan mesleki eğitimin genel çerçevesi konularının tümünü kapsar. Sınav veren uygulamalı sınavda toplam en fazla 120 saat (15 gün) içinde bir sınav çalışması bitirecek, sınav komisyonunun gerekli gördüğü hallerde ise toplam en fazla 8 saat içinde 2 iş örneği uygulayacaktır.

(3) Sınav çalışması için dikkat edilecek konular şunlardır: Cilalanmamış ancak bitirilmiş, çalınmaya hazır bir çalgı imal edilecektir. Sınav veren, sınav çalışmasının imalinden önce sınav komisyonuna başvurarak yapacağı çalgının ölçülerini, formunu belirleyerek taslak çalışmasını komisyona onaylatıp gerekli izni almalıdır, 15 günlük süre bundan sonra başlar.

(4) Uygulama sınavı iş örnekleri için dikkat edilecek konular şunlardır:

a. Keman ailesi (Keman, Viola, Çello ve Kontrbas) yapımcıları için; ses deliklerinin kesilmesi, bas kirişin alıştırılması, kenar kalınlıklarının ayarlanması, filato kanallarının açılması, sapın kaba olarak işlenmesi ve çalgının tamamlanmasına yönelik iş aşamalarının uygulanması.
b. Kemençe ve Hegit yapımcıları için; gövdenin şekillendirilmesi ve oyulması,ses tahtasının yapılması, ses deliklerinin açılması, gövde ve ses tahtasındaki filatoların yapıştırılması, ve çalgının bitirilmesine yönelik iş aşamalarının uygulanması.
c. Kemane ve Rebab yapımcıları için; gövdenin doğal malzemelerden veya dilimli biçimde yapılarak hazırlanması, derilerinin hazırlanması, sap ve burguluk kısımlarının bitirilerek çalgının tamamlanması.
d. Bağlama ve Tar yapımcıları için ; ses kutuları yapılmış olarak başlanır. Ses tahtası veya derisinin hazırlanması, sap montajı, ses tahtası veya derisinin yapıştırılması, tuşe ve burguluğun hazırlanması ve çalgının tamamlanmasına yönelik iş aşamalarının uygulanması.
e. Tanbur ve Yaylı Tanbur yapımcıları için; ses kutuları yapılmış olarak başlanır. Ses tahtası veya derisinin hazırlanması ve bağlantının yapılması, sap montajı, perdelerinin bağlanması ve çalgının bitirilmesine yönelik iş aşamalarının tamamlanması.
f. Ut yapımcıları için; ses kutusu yapılmış olarak başlanır. Ses tahtasının ve kirişlerinin hazırlanması, ses deliklerinin açılması, ses tahtasının yapıştırılması, kafes kesimlerinin yapılması, sap ve burguluğun montajı, filatoların yapıştırılması ve çalgının bitirilmesine yönelik iş aşamalarının tamamlanması.
g. Kanun yapımcıları için; çalgının iskeleti bitirilmiş olarak başlanır. Yansıtıcı ve ses tahtasının hazırlanması, ses deliklerinin açılması ve kafeslerinin montajı, işleme bordür ve filatolarının yapıştırılması, ses derisi ve mandal tahtasının hazırlanması ve montajı ile çalgının bitirilmesine yönelik iş aşamalarının tamamlanması.
h. Üflemeli (Ney, Mey, Zurna, Kaval, vb.) çalgı yapımcıları için; Çalgı gövdelerinin hazırlanması, Başpare, Kamış, Cukcuk, Nazik, Parazvana, vb. aksesuarların yapılması, ses deliklerinin açılması akortlanması ve çalgının bitirilmesine yönelik iş aşamalarının tamamlanması.
i. Vurmalı (Ritim) çalgı yapımcıları için; Çalgı gövdelerinin yapılması, gerdirme ve akort aparatlarının hazırlanması ve montajı, Zil, Deri, Baget, Tokmak, Çubuk vb. aksesuarlarının hazırlanması ve çalgıların bitirilmesine yönelik iş aşamalarının tamamlanması.

(5) Sınav veren, yazılı sınavda Teknoloji, İş planlaması, Çalgı Bilgisi yanında İktisat ve Sosyal Bilgiler sınama dallarında sınav verecektir
j. Teknoloji sınama dallarındaki konular:
• Avadanlık, aletler ve makineler
• Hammadde ve malzeme işlenmesi
• Üst yüzey işlemleri
• Hammadde ve malzeme özellikleri ve depolanması
• İş güvenliği, çevre koruma ve rasyonel enerji kullanımı
k. İş Planlaması sınama dalındaki konular:
• Hammadde ve malzeme tüketimi ve giderleri
• İmalat aşamaları, süreleri ve giderleri
• Taslaklar ve teknik evrakları
• Kalite seviyesi koruması
l. Çalgı Bilgisi sınama dalındaki konular:
• Akustik
• Çalgıların tasnifi (genelojisi)
• Üslûp yönelimleri
• Yapım tarzları ve modeller
m. İktisat ve Sosyal Bilgiler ve sınama dalındaki konular:
• Meslek ve iş dünyasında genel iktisadi ve toplumsal münasebetleri

(6) Teorik (yazılı) sınav için aşağıda belirtilen azami süreler verilir:
• Teknoloji sınama dalı 60 dk.
• İş planlaması sınama dalı 30 dk.
• Çalgı bilgisi sınama dalı 30 dk.
• İktisat ve sosyal bilgiler sınama dalı 30 dk.

 (7) Yazılı sınav bünyesinde teknoloji sınama dalı diğer dalların karşısında çift oranda hesaplanır.
(8) Hem uygulamalı, hem yazılı sınavlarda, en az yeterli sayılan başarı gösterilmiş ise kalfalık sınavı başarılı sayılır.
(9) Kalfalık sınavında başarısız olanlar, aynı sınavları en az bir yıl sonra başvurabilir ve girebilirler. Sınav veren, kalfalık sınavlarının (teorik ve uygulamalı) birinden başarılı olursa, bir yıl sonra başarılı olduğu sınavdan muaf tutularak yalnızca başarısız olduğu sınava girmek zorundadır.

Madde 11- Bu kararname ……..tarihinde yürürlüğe girer(**).
_________________________
(*) E.Ü.-DTMK Çalgı Yapım Böl. Bşk.
(**)MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü 12 Haziran 2007 Ankara




Hoşgeldiniz